Genel

EYT, Kademeli Emeklilik ve Bağkur’da Erken Emeklilik

Gönderi:

KMLPARK

On 24 Nisan 2025

0 yorumlar

Yazı İçeriği - İçindekiler

2023 EYT Düzenlemesi ve Yaş Şartının Kaldırılması

2023 yılında çıkarılan EYT yasası ile belli şartları sağlayan sigortalılar için emeklilikte aranan yaş şartı kaldırılmıştır. 3 Mart 2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan bu kanun uyarınca, sigortalılık süresi (hizmet yılı) ve prim gün sayısı koşullarını tamamlayan vatandaşlar, yaşları kaç olursa olsun emekliliğe hak kazanabileceklerdir. Düzenleme, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na eklenen geçici maddeyle hayata geçirilmiş ve kanunun yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmiştir. Bu sayede yıllardır prim ve hizmet süresini doldurup yaş bekleyen EYT’liler gerekli başvuruyu yaparak emeklilik hakkını elde etmeye başlamışlardır. Nitekim yasanın ilk etapta yaklaşık 2 milyon 250 bin kişiye derhal emeklilik imkânı sağladığı resmi açıklamalarda belirtilmiştir.

EYT Başvuru Şartları ve Kapsamı

EYT düzenlemesi, sigorta başlangıç tarihi belirli bir kritik eşikten önce olan sigortalıları kapsamaktadır. Yasadan yararlanabilmek için sigortalının ilk sigorta girişinin 8 Eylül 1999 tarihinde veya bu tarihten önce olması gerekmektedir. Başka bir deyişle, 9 Eylül 1999 ve sonrasında ilk defa çalışmaya başlayanlar EYT kapsamına dahil edilmemiştir. Bu kritik tarih, 1999’da yürürlüğe giren 4447 sayılı kanunla emeklilikte yaş koşulunun getirilmesine başlangıç oluşturan tarihtir. Dolayısıyla, EYT yasası ile 8 Eylül 1999 ve öncesinde çalışmaya başlamış olanlar için emeklilikte aranan yaş sınırı kaldırılmıştır. SSK (4/a), Bağkur (4/b) ya da Emekli Sandığı (4/c) kapsamında sigortalı olma bakımından da bir ayrım yapılmaksızın, tüm sigorta kollarındaki kişiler bu yasa kapsamına dahildir. EYT’den yararlanmak isteyenlerin, kanun yürürlüğe girdikten sonra Sosyal Güvenlik Kurumu’na emeklilik başvurusu yapmaları yeterlidir; şartları sağlayanların aylıkları takip eden ilk ödeme döneminde bağlanmaktadır.

EYT’de Prim Gün ve Hizmet Süresi Şartları

EYT kapsamında emekli olabilmek için yaş koşulu aranmamakla birlikte, sigortalıların gerekli prim gün sayısı ve sigortalılık süresi (hizmet yılı) şartlarını tamamlamış olmaları gerekmektedir. Bu şartlar, 1999 öncesi yürürlükte olan mevzuata göre belirlenmektedir. Genel olarak SSK statüsünden (4/a) emekli olacak EYT’liler için 5000 ile 5975 gün arasında (ilk işe başlama tarihine göre değişen) prim ödemiş olma şartı vardır. SSK kapsamında kadın sigortalılar 20 yıl, erkek sigortalılar 25 yıl sigortalılık süresini doldurmak zorundadır. Emekli Sandığı (4/c) ve Bağkur (4/b) kapsamında ise 1999 öncesi kural olarak 25 tam yıl hizmet süresi aranıyordu. EYT yasasıyla bu süre şartları aynen korunmuş, yalnızca yaş şartı kaldırılmıştır. Yani kadın sigortalılar için en az 20 yıl, erkek sigortalılar için 25 yıl sigortalılık süresi tamamlanmış olmalı; ayrıca ilgili prim gün sayısı eşiği de doldurulmalıdır. Gerekli prim gün sayısını henüz dolduramamış olan EYT kapsamındaki sigortalılar, askerlik ve doğum borçlanması gibi yöntemlerle eksik günlerini tamamlayarak emeklilik hakkını elde edebilirler (borçlanma konusuna aşağıda değinilecektir).

EYT’de Kadın ve Erkek İçin Yaş Farkı Var mı?

EYT düzenlemesinde, kadın ve erkek sigortalılar için yaş sınırı tamamen kaldırılmış olduğundan, emeklilik yaşı bakımından bir farklılık kalmamıştır. Yasa kapsamında ne kadınlar ne de erkekler için herhangi bir asgari emeklilik yaşı aranmaz; gerekli prim gününü ve hizmet yılını dolduran herkes, cinsiyetten bağımsız olarak emekli olabilir. Bununla birlikte, EYT kapsamına giren kadın ve erkek sigortalıların geçmiş mevzuattan kaynaklanan diğer farklılıkları aynen korunmaktadır. Örneğin, kadın sigortalılar genellikle 20 yıl hizmet süresi ve daha düşük prim günü ile emekli olma hakkına sahipken, erkekler için 25 yıl hizmet şartı bulunmaktadır. SSK kapsamında prim günü şartı kadın veya erkek için aynı sayıdadır (kademeye göre ~5000-5975 gün), ancak Bağkur’lu kadınların 7200 gün, Bağkur’lu erkeklerin ise 9000 gün prim ödemiş olması gibi cinsiyete dayalı farklar söz konusu olmuştur. EYT yasası bu prim gün farklarını değiştirmemiş, sadece yaş engelini kaldırmıştır. Sonuç olarak EYT kapsamında emeklilik hakkı elde eden kadınlar da erkekler de yaş beklemeden emekli olabilmekte; aralarındaki tek fark geçmişten gelen prim ve hizmet süresi koşullarının farklılığıdır.

Kademeli Emeklilik Sistemi ve Mevcut Emeklilik Yaşları

EYT kapsamına girmeyen sigortalılar için, 1999 ve 2008 yıllarında yapılan reformlar sonucunda kademeli emeklilik sistemi uygulanmaktadır. 8 Eylül 1999 sonrasında sigortalı olanlar, eski sistemdeki gibi sabit bir yaş yerine kademeli olarak yükselen emeklilik yaşlarına tabidir. 1999’daki düzenleme ile ilk defa sigortalı olanlar için emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60 olarak belirlenmişti. 1 Ekim 2008’de yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve GSS Kanunu ise emeklilik yaşını daha da kademeli artıran bir sistem getirmiştir. Bu sisteme göre, 2036 yılından itibaren emeklilik yaşı kademeli olarak yükselmeye başlayacak ve 2048 yılında hem kadın hem erkek için 65 yaş olarak eşitlenecektir. Örneğin, 2008 sonrası sigortalı olan bir kadın 7200 prim gününü 2037’de tamamlarsa 59 yaşında emekli olabilecekken, aynı koşullar 2040’ta sağlandığında 61 yaşında emekli olması gerekecektir. SGK mevzuatındaki tabloya göre 2036-2037’de emeklilik yaşı kadınlar için 59, erkekler için 61 olacaktır; bu eşik yaşlar her iki yılda bir artarak 2048’de her ikisi için 65’e ulaşmaktadır. Dolayısıyla günümüz mevzuatında EYT dışında kalan sigortalılar için emeklilik yaşı, sigortalının doğum tarihi ve prim gününü tamamlama zamanına göre değişmekte ve kademeli olarak artan bir takvime bağlanmaktadır.

Normal şartlarda, kademeli sisteme tabi kadınlar bugün itibarıyla 58 yaşını doldurup gerekli prim gününü tamamladıklarında emekliliğe hak kazanabilirken, erkekler için bu yaş sınırı 60’tır (2035 sonuna kadar değişmeyecek şekilde). Bunun yanı sıra, 5400 prim günü ile daha ileri bir yaş haddinden emeklilik imkânı da mevcuttur. 4/a (SSK) kapsamında örneğin en az 5400 gün prim ödeyen kadınlar 61 yaşında, erkekler 63 yaşında “yaş haddinden” emekli olabilmektedir; bu yaş haddinin de 2036’dan sonra kademeli artışı öngörülmüştür. Kısmi emeklilik olarak da bilinen bu uygulama, prim gün eksiği olanların daha ileri bir yaşta emekli olabilmesine olanak tanır. Sonuç olarak EYT kapsamı dışında kalan sigortalılar için emeklilik yaşı, cinsiyete ve prim gününün tamamlandığı yıla göre esnek bir şekilde belirlenmekte; sistem 2048’de herkes için 65 yaş hedefiyle kademelendirilmiştir.

Bağkurlular İçin Prim Gün Şartı

Bağkur (4/b) statüsündeki sigortalılar açısından emeklilik için aranan prim gün sayısı uzun yıllardır SSK’lılardan farklı ve genellikle daha yüksektir. Hâlihazırda Bağkur kapsamında emeklilik için erkek sigortalıların 9000 gün, kadın sigortalıların ise 7200 gün prim ödemiş olmaları gerekmektedir. Bu, SSK kapsamında genel olarak 5000–5975 gün civarında olan prim şartının Bağkur’lular için yaklaşık 5 ila 4 yıl daha fazla olması anlamına gelir. Ayrıca Bağkur’da prim eksiği olanların borçlanma imkânları SSK’ya kıyasla kısıtlı olabildiğinden, pek çok Bağkur’lu daha uzun süre prim ödemek zorunda kalmıştır. Erkek Bağkur’lular için gereken 9000 gün, kadınlara kıyasla da 25 yıl ile 20 yıl hizmet süresi farkı yaratarak ikinci bir eşitsizlik doğurmaktadır. Bu durum yıllardır tartışmalara konu olmuş ve Bağkur prim gün sayılarının SSK ile eşitlenmesi talebi gündeme gelmiştir. 2023 EYT düzenlemesi, Bağkur’luları da kapsamakla birlikte prim gün şartlarında bir değişiklik yapmamıştır; sadece yukarıda belirtildiği gibi yaş engelini kaldırmıştır. Dolayısıyla, EYT kapsamındaki Bağkur’lu kadınlar 7200 gün ve 20 yıl hizmetle, erkekler ise 9000 gün ve 25 yıl hizmetle yaşa takılmadan emekli olabilmektedir. Ancak prim gününü tamamlayamayan Bağkur’lular, EYT’den yararlanabilmek için eksik günlerini tamamlamak zorundadır. Bu noktada Bağkur’lular için dondurulmuş hizmet sürelerinin ihyası (canlandırılması) önemli bir imkândır: Daha önce prim borçları nedeniyle silinen Bağkur günleri, toplu ödeme (ihya) yoluyla canlandırılarak toplam prim gününe eklenebilir. Birçok Bağkur’lu sigortalı, EYT yasasından yararlanabilmek amacıyla 2023 yılında SGK’ya ihya başvuruları yapmış ve birikmiş prim borçlarını ödeyerek hizmet sürelerini yeniden kazanmıştır.

Bağkur Sigortalıları İçin Emeklilik Yaşı ve “Yaştan Emeklilik”

Bağkur kapsamındaki sigortalılar için emeklilik yaşı kural olarak SSK’lılarla aynıdır. 1999 ve 2008 reformları, tüm sigorta kollarını kapsayacak şekilde emeklilik yaşını kademeli olarak yükseltmiştir. Bu nedenle, Bağkur’lu bir erkek sigortalı da bugün (EYT kapsamında değilse) 60 yaşında ve 9000 prim gününü doldurarak emekli olabilecektir; kadın ise 58 yaş ve 7200 prim gün şartına tabidir. 2036’dan itibaren Bağkur’lular için de emeklilik yaşı aynı SSK’da olduğu gibi kademeli olarak artmaya başlayacaktır. Öte yandan, prim gün eşiğini dolduramayan Bağkur sigortalıları için yaş haddinden emeklilik imkânı bulunmaktadır. Bağkur statüsünde yaş haddinden emeklilik, 5400 gün (15 tam yıl) prim ödemiş olma şartı ile daha ileri bir yaşta aylık bağlanması şeklinde gerçekleşir. Bu uygulamada da kadınlar için aranacak yaş erkeklere göre biraz daha düşüktür. Örneğin Bağkur kapsamında 5400 gün prim ödeyen bir kadın sigortalı 61 yaşını doldurduğunda emekli olabiliyorken, erkek sigortalı için bu yaş 63’tür (bu yaşlar 2008 sonrası sigortalılar için geçerli olup, 2036 sonrasında kademeli olarak 65’e yükselecektir). “Yaştan emeklilik” olarak bilinen bu yöntem, prim gün sayısını tamamlayamayan Bağkur’luların belli bir yaşa geldiğinde kısmi aylık alabilmesini sağlar. Ayrıca Bağkur sigortalıları da SSK’lılar gibi malulen emeklilik hükümlerinden yararlanabilirler: En az %60 çalışma gücü kaybı raporu bulunan ve en az 1800 gün prim ödemesi olan Bağkur’lular, 10 yıl sigortalılık süresini de tamamladılarsa yaşa bakılmaksızın malulen emekliliğe hak kazanabilirler. Bunun dışında, engellilik oranına göre erken emeklilik (örneğin %40 ve üzeri engelli raporu olanların vergi indiriminden yararlanarak daha düşük hizmet yılıyla emekliliği) gibi imkânlar 4/b kapsamındakiler için de sınırlı olarak uygulanabilmektedir. Özetle, Bağkur sigortalıları için normal emeklilik yaşı genel sistemle aynıdır; ek olarak prim gününü tamamlayamayanlar için kısmi emeklilik ve malullük gibi erken emeklilik seçenekleri bulunmaktadır.

Bağkur Sigortalıları İçin Erken Emeklilik Seçenekleri

Bağkur kapsamında bulunanların daha erken emekli olabilmelerini sağlamak üzere son dönemde çeşitli girişimler ve özel düzenlemeler gündeme gelmiştir. Bunların başında, kamuoyunda “5 yıl erken emeklilik” olarak da anılan Bağkur prim gün eşitlemesi gelmektedir. Bu düzenleme, Bağkur’lu erkek sigortalıların 9000 gün yerine 7200 gün primle emekli olabilmelerini öngörmektedir. 9000 günden 7200 güne düşüş yaklaşık 5 yıllık prim ödemesine tekabül ettiği için, kanun teklifine bu şekilde bir ifade takılmıştır. 2024 yılı içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Bağkur’luların prim gün sayısını 9000’den 7200’e indirmeye yönelik çalışmalara olumlu yaklaştığını ve konuyu orta vadeli programına aldığını duyurmuştur. Nitekim küçük esnafı ve Bağkur’luları ilgilendiren bu erken emeklilik imkânı için hazırlanan kanun teklifi TBMM’ye sunulmuş durumdadır. Söz konusu teklif yasalaştığı takdirde, özellikle Bağkur’lu erkek esnaf yaklaşık 5 yıl daha erken (daha genç yaşta) emeklilik hakkına kavuşabilecektir. Ancak 2025 yılı itibarıyla bu değişiklik henüz yürürlüğe girmemiştir; Bağkur’lular için fiilen geçerli prim gün şartı hâlâ 9000/7200 düzeyindedir.

Bağkur’luların yararlanabildiği bir diğer erken emeklilik yöntemi askerlik ve doğum borçlanması yaparak prim gününü tamamlamaktır. Erkek sigortalılar, yaptıkları askerlik süresi kadar borçlanma yapıp prim günlerine ekletebilirler. Örneğin 18 ay askerlik yapmış bir Bağkur’lu, borçlanarak 540 gün kazanabilir ve bu sayede normalden yaklaşık bir buçuk yıl daha erken emeklilik kriterlerini tamamlayabilir. Benzer şekilde kadın sigortalılar da sigortalılık süresinde yaptıkları doğumlar için doğum borçlanması yaparak çocuk başına 720 gün (2 yıl) prim kazanabilirler. 3 çocuğa kadar borçlanma imkânı olduğundan, toplamda en fazla 2160 gün (6 yıl) prim günü elde etmek mümkündür. Bu borçlanma imkânları, emeklilik yaşını düşürmese de, prim eksiğini kapatarak sigortalının daha erken emeklilik talebinde bulunabilmesini sağlar. Özellikle EYT kapsamında başvuracak Bağkur’lular, eksik prim günlerini tamamlamak için 2023 yılında yoğun şekilde askerlik ve doğum borçlanmalarına başvurmuşlardır. Ayrıca yurt dışında çalışmış olan Türk vatandaşları, yurt dışı borçlanması ile orada geçen çalışma sürelerini Türkiye’deki Bağkur prim günlerine saydırarak erken emeklilik planlaması yapabilmektedir. Tüm bu borçlanma yöntemleri, yasal mevzuatın öngördüğü çerçevede sigortalılara prim günü kazandırarak emeklilik koşullarını öne çekmeye yarayan önemli araçlardır.

Güncel Kaynaklar

Resmî Gazete (03.03.2023) – Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesini içeren kanun metni, 3 Mart 2023 tarih ve mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Sosyal Güvenlik Kurumu Duyurusu (01.03.2023) – Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve SGK tarafından yapılan, EYT düzenlemesinin TBMM’de kabul edilmesine ilişkin resmi açıklama.
5510 sayılı Kanun (2006) – Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 1 Ekim 2008’den itibaren yürürlükte olup emeklilik için kademeli yaş şartlarını ve prim gün koşullarını düzenleyen temel mevzuattır.
ÇSGB Açıklamaları (2024) – Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Bağkur’luların prim gün sayısını 7200’e düşürmeye yönelik hazırlıklar hakkında basına yansıyan beyanları.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

EYT kimleri kapsıyor?

EYT yasası, 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigortalı çalışmaya başlamış olan sigortalıları kapsamaktadır. Bu tarihten sonra çalışmaya başlayanlar EYT düzenlemesinden yararlanamaz. Dolayısıyla, ilk sigorta girişi 1999 yılı Eylül ayı başına kadar olanlar, prim günü ve hizmet süresi şartlarını da tamamlamışlarsa yaş beklemeden emekli olma hakkı elde ederler.

EYT kapsamında kadınlar ve erkekler için yaş şartı var mı?

Hayır. EYT kapsamında ne kadınlar ne de erkekler için bir yaş şartı aranmıyor. Kanun, emeklilik için gerekli yaş haddini tamamen kaldırmıştır. Kadın ve erkek sigortalılar arasında sadece prim gün sayısı ve hizmet yılı koşullarında (eski mevzuattan gelen) farklılıklar olabilir; ancak emeklilik yaşı yönünden bir ayrım bulunmamaktadır.

Bağkur’lular EYT’den faydalanabilir mi?

Evet, Bağkur kapsamındaki sigortalılar da EYT düzenlemesinden faydalanabilir. EYT kanunu SSK, Emekli Sandığı ve Bağkur ayrımı yapmaksızın 8 Eylül 1999 ve öncesi başlangıcı olan tüm sigortalıları kapsar. Bağkur’luların bu kapsamda emekli olabilmesi için kadın ise 7200, erkek ise 9000 prim gününü ve ilgili hizmet yılını doldurmuş olmaları gerekir. Yaş şartı aranmadığı için, bu prim ve hizmet koşullarını sağlayan Bağkur’lular hemen emekliliğe başvurabilirler.

Prim günüm eksikse EYT ile nasıl emekli olabilirim?

EYT hakkından yararlanmak istiyorsanız ancak prim gün eksiğiniz varsa, eksik günlerinizi borçlanma veya çalışarak tamamlama yoluna gidebilirsiniz. Erkek sigortalılar askerlik yaptıkları süreleri askerlik borçlanması ile prim gününe çevirebilirler. Kadın sigortalılar ise çalışmadıkları doğum sonrası süreler için doğum borçlanması yapabilirler. Bu şekilde, EYT için gereken prim gün sayısına ulaştıktan sonra emeklilik başvurusu yapabilirsiniz.

EYT kapsamında değilsem ne zaman emekli olabilirim?

EYT kapsamı dışında kalan sigortalılar, genel sosyal güvenlik mevzuatının kademeli emeklilik şartlarına tabidir. Bu durumda emeklilik yaşınız, cinsiyetinize ve sigorta başlangıç tarihinize göre belirlenecektir. Halihazırda kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli olabilmektedir; ancak 2036 yılından itibaren emeklilik yaşı kademeli olarak artacak ve 2048’de kadın-erkek herkes için 65 yaş olacaktır. Prim gününüzü ve hizmet yılınızı tamamladığınızda, belirlenen yaşa ulaştığınız takdirde emekliliğe hak kazanabilirsiniz.

Bağkur prim günü 7200’e düştü mü?

2025 itibarıyla Bağkur’lular için prim gün şartında henüz bir değişiklik yoktur. Erkek Bağkur sigortalılarının 9000 gün, kadınların 7200 gün prim ödemesi şartı aynen devam etmektedir. Bağkur prim gün sayısının 7200 güne indirilmesine yönelik bir kanun teklifi hazırlanmış ve Meclis gündemine alınmıştır, ancak bu teklif henüz yasalaşmadığı için yürürlükte değildir. Teklif kabul edilirse, ilerleyen dönemde özellikle erkek Bağkur’lular için prim günü şartı 7200’e inecek ve böylece daha erken emeklilik imkânı doğacaktır.